شیدانه یا شیدونه

شیدونه، همان شهیدانه، حجله، حجره و نمایشی از خیمه و یا تابوت منسوب به شهید است. از جمله آثار نهادینه‌شده در فرهنگ دینی مردم دزفول که جزو باورهای اعتقادی و کنش‌های رفتاری و پاک این دیار به‌شمار می‌آید. یکی همین برپایی سنت نخل‌کشی، برپایی شیدانه یا حجره شهدای شاخص کربلا است. «شیدونه امام رضا(ع)»، عباسیه و نلخ ِکلبعلی خان (نلخ در تلفظ دزفولی همان نخل است) که منسوب به شخصیتی به نام کلبعلی خان  است و مورد دیگر در دزفول نقش مذهبی آن‌ها حائز اهمیت ویژه است.
عزاداری در دزفول همراه با سنن و آداب رسوم متنوعی است که در نوع خود بی‌نظیر است؛ از آن جمله عَلَم رقصوندن، شمشیر یراق، دوچووه، شبیه درآوردن، به تصویرکشاندن اسرای قیام عاشورا، و...که از میان شمایل تابوت شهید امام و ابوالفضل و نیز سایر شهدا درخور توجه است
آقای منتظری در این خصوص می‌گوید: شیدونه یکی از نمادهای عزاداری مردم دزفول است که در زبان فارسی آن را «شیدانه» می‌نامند. اغلب هیئت‌های قدیمی و صاحب نام در این شهر یک شیدونه دارند که معمولاً به نام یکی از معصومین یا شهدای کربلا نامگذاری شده است؛ مثلا «شیدونه علی‌اکبر» که شهرت زیادی دارد. شیدونه حجله مانندی است که از چوب ساخته می‌شود و با تصاویری از صحنه‌های عاشورا و شمایلی از ائمه دیواره‌های آن تزیین می‌شوند و در روز تاسوعا و عاشورا در مسیر هیئت‌های عزاداری قرار می‌دهند. معمولاً از داخل شیدونه نذوراتی مانند خرما و حلوا بین مردم پخش می‌شود. شیدونه تقریباً مانند نخل است با این تفاوت که شیدانه بالایش تقریباً صاف و تخت است و سبک‌تر از نخل؛ درنتیجه جابه‌جایی آن آسانتر است. فرهنگ ناظم‌الاطباء شیدانه را درخت عناب که الگو و نشانه‌ای از خون سرخ گلگون‌کفنان دشت کربلا است، ذکر کرده است». 
در پنجاه کیلومتر جنوب‌شرقی شهر دزفول شهرستان شوشتر قرار گرفته است. این دیار نیز مانند دزفول سنت نخل‌کشی را در آیین‌های عاشورایی خود دارد و از دیرهنگام در سنن خود به یادگار محفوظ مانده است. مهندس محمّدعلی چهارمحالی آیین نخل گردانی  در شوشتر را یادآور حمل پیکر مقدّس امام حسین(ع)، ابوالفضل العباس و فرزندان امام معصوم ع می‌داند که در مظلومیت قیام ترسیم و به نمایش درمی‌آید. شهر شوشتر مانند دزفول دارای سابقه دیرینه در برپایی شیدانه است و این حرکت نمادین به عصر صفویه برمی‌گرددد و روزگاری هر کوی و محله در شوشتر نخلی مختص به خود داشته است.
شهر یزد نیز در برپایی آیین نخل‌گردانی جزو معدود و معروف‌ترین‌ها شهرهای ایران در این حرکت سمبلیک است. یزدی‌ها برپاکنندگان این آیین کهن مذهبی در ایام محرم به ویژه ایام تاسوعا و عاشورا در مسجد جامعه نخلی عظیم و آذین‌شده را که نماد تابوت امام حسین(ع) است بر شانه‌های جمعیتی عظیم به حرکت درمی‌آورند.
حجت‌الاسلام شیخ محمدرضا نجف‌سلیم در خصوص این نخل کلبعلی خان می‌گوید: در محله‌ی صحرابدر مغربی و کوچه مسجد صعصعه در اول کوچه باقلیون هیئتی وجود دارد که قدمت آن به بیش از 300 سال پیش می‌رسد و مربوط به قرن 11هجری است. این نخل از چوب‌های بزرگ ساخته شده، دارای دو طاق بزرگ و دو طاق کوچک است که نخل کلبعلی خان یا در اصطلاح محلی نَلخ کلبی خان نام دارد.